ความหมายของระบบเฝ้าระวัง
ระบบเฝ้าระวังสุขภาพ หมายถึง การเฝ้าคุมเหตุการณ์ด้านสุขภาพในประชากรอย่างเป็นระบบและต่อเนื่องเพื่อผลในการป้องกันและควบคุมภาวะสิ่งคุกคามในสิ่งแวดล้อมที่มีความเกี่ยวข้องกับโรค
ระบบเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากมลพิษสิ่งแวดล้อม คือ ระบบที่มีการรวบรวม จัดหมวดหมู่ และวิเคราะห์ข้อมูลโรคที่เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อม สิ่งคุกคามด้านสิ่งแวดล้อม และการสัมผัสด้านสิ่งแวดล้อม และกระจายข้อมูลให้กับผู้ที่เกี่ยวข้องในการดำเนินการอย่างทันท่วงที
วัตถุประสงค์ของระบบเฝ้าระวัง
- รวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับบริบทที่จะเฝ้าระวัง
- พัฒนาเครื่องมือที่เป็นมาตรฐานที่ช่วยให้สามารถเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงตามบุคคล ตามเวลาและสถานที่ได้
- ป้องกันโรคหรือปัญหาก่อนที่โรคหรือปัญหานั้นจะเกิด
- ช่วยในการวางแผนด้านบริการและจัดลำดับความสำคัญของปัญหา
- สามารถตรวจจับอาการหรือโรคในระยะเริ่มต้น และจำนวนผู้ที่เป็นโรคได้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้
- ทำนายภาระของโรคที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต
- เป็นข้อมูลพื้นฐานที่สำคัญสำหรับการศึกษาผลกระทบต่อสุขภาพ
- กำกับและประเมินผลโครงการที่ดำเนินการแก้ปัญหา
- ช่วยในการพัฒนาระบบเตือนภัย
ลักษณะอันพึงประสงค์ของการเฝ้าระวัง
- สามารถค้นหาโรคหรือการบาดเจ็บได้อย่างทันท่วงที
- ทำให้ทราบแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของโรคหรือสถานการณ์ที่เป็นปัญหาทางสาธารณสุข
- สามารถบอกความเสี่ยงตามกลุ่มประชากรเวลาที่เกิดและสถานที่ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการหามาตรการป้องกัน
- ทำให้ทราบข้อมูลหรือวิวัฒนาการของโรครวมทั้งความรู้ใหม่ ๆ ในการควบคุมและป้องกันโรคภัยไข้เจ็บเหล่านี้
ขั้นตอนการเฝ้าระวัง
- การรวบรวมข้อมูล มีระบบเก็บรวบรวมข้อมูลการเจ็บป่วยหรืออาการที่เกี่ยวข้อง ตัวแปรด้านปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ รวมทั้งการเก็บข้อมูลสิ่งคุกคามและปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมด้วย
- การวิเคราะห์ข้อมูล วิเคราะห์ด้วยวิธีการทางสถิติที่อย่างน้อยควรบอกความชุกหรืออุบัติการณ์ของโรค แนวโน้มของโรค กลุ่มเสี่ยง และความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยเสี่ยงกับการเกิดโรคได้ รวมทั้งบอกความเชื่อมโยงระหว่างปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมกับปัญหาสุขภาพได้
- การรายงานข้อมูลแก่ผู้ที่เกี่ยวข้อง ต้องรายงานข้อมูลให้แก่ผู้กำหนดนโยบาย ประชาชนที่ได้รับผลกระทบและผู้ก่อมลพิษ
- การดำเนินการแก้ไขหรือป้องกันปัญหา เป็นการนำข้อมูลที่ได้ไปใช้แก้ไขหรือป้องกันปัญหาเพื่อให้เกิดสุขภาพที่ดีต่อประชาชน
หลักเกณฑ์การระบุประเด็นปัญหาที่สำคัญที่จะนำมาเฝ้าระวัง
- เป็นปัญหาที่มีขอบเขตในเชิงพื้นที่เป็นวงกว้าง
- เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพในประชากรจำนวนมาก
- ปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นเป็นปัญหาที่ร้ายแรง
- ยากต่อการรักษาหรือไม่สามารถกลับคืนได้
- ทำให้เจ็บป่วยรุนแรงถึงชีวิต
- สามารถส่งผลไปถึงคนรุ่นต่อไปได้
- เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศวิทยาอย่างรุนแรง
- เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจและสังคม
ความสำคัญของระบบเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากมลพิษสิ่งแวดล้อม
- โรคที่เกิดจากสิ่งแวดล้อมมักเป็นโรคเรื้อรังใช้เวลานานในการเกิดโรค
- โรคที่เกิดจากสิ่งแวดล้อมมักเกิดจากเหตุปัจจัยหลายชนิดร่วมกัน
- การวินิจฉัยปัญหาสุขภาพจากสิ่งแวดล้อมในระดับบุคคล มักทำได้ยากหรือทำไม่ได้เลย แต่สามารถวินิจฉัยในระดับกลุ่มคนได้
- การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ระหว่างปัญหาสุขภาพและสิ่งแวดล้อม จำเป็นจะต้องมีข้อมูลด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมควบคู่กัน
- เป้าประสงค์ของระบบเฝ้าระวังเพื่อหามาตรการป้องกันแก้ไขให้เร็วที่สุดก่อนที่โรคจะลุกลาม
- หลักการในการป้องกัน คือ การค้นหาปัจจัยเสี่ยงและป้องกันหรือควบคุมปัจจัยเสี่ยงนั้น
ทั้งนี้ การจะทราบว่า การแก้ไขหรือป้องกันปัญหาจะได้ผลหรือไม่ จะต้องเข้าสู่ขั้นตอนแรกของการเฝ้าระวังไปตามลำดับ เพื่อควบคุมกำกับและประเมินผลว่า มาตรการควบคุมหรือป้องกันปัญหาได้ผลดีเพียงใด ดังนั้น การเฝ้าระวังจึงเป็นระบบที่จะต้องดำเนินการต่อเนื่องจนกว่าจะหมดปัญหา