ทับทิม อัญมณีสีแดง ที่เปี่ยมด้วยคุณค่าจนได้รับการเชิดชูให้เป็นราชาแห่งอัญมณี มีความเกี่ยวข้องเชื่อมโยงกับวิถีและความเชื่อของผู้คนมาตั้งแต่อดีต โดยเชื่อกันว่า สีแดงของทับทิมเต็มไปด้วยที่สามารถปกป้องผู้สวมใส่จากสิ่งชั่วร้าย นอกจากนี้ ในวัฒนธรรมจีนซึ่งเชื่อกันมานานหลายพันปีว่า “สีแดง” คือ “สีมงคล” ทับทิมจึงเป็นอัญมณีที่จะนำพาโชคลาภมาสู่ผู้เป็นเจ้าของ

ในเชิงพาณิชย์ทับทิมที่ซื้อขายกันในตลาดล้วนผ่านการปรับปรุงคุณภาพแทบทั้งสิ้น แม้ว่า ปัจจุบันทับทิมคุณภาพสูงที่มีแหล่งกำเนิดในประเทศไทยจะร่อยหรอไปแล้ว ปัจจุบันก็ยังมีหมุนเวียนเป็นที่ต้องการในตลาด แต่จากความได้เปรียบด้านการแข่งขันในการเพิ่มมูลค่าในแก่ทับทิมผ่านการปรับปรุงคุณภาพด้วยความร้อนและการเจียระไน ส่งผลให้ประเทศไทยยังคงความเป็นผู้นำของโลกในด้านการผลิตและการค้าทับทิมเจียระไน และเป็นสินค้าที่สามารถสร้างรายได้เข้าสู่ประเทศมูลค่าสูงนับร้อยล้านเหรียญสหรัฐต่อปี และอาจกล่าวได้ว่า เกือบทั้งหมดของทับทิมคุณภาพสูงที่ค้าขายกันในตลาดโลกล้วนต้องไหลเวียนผ่านประเทศไทยแทบทั้งสิ้น

สมบัติของทับทิม

ทับทิม (Ruby) มีรากศัพท์มาจากคำว่า “Ruber” ในภาษาละติน ซึ่งมีรูปเดิมว่า “Rubinus” แปลว่า สีแดง จัดเป็นอัญมณีในตระกูลคอรันดัมเช่นเดียวกับแซปไฟร์ มีค่าความแข็ง 9 ตามโมห์สเกลเป็นรองแค่เพชรเท่านั้น ทับทิมเป็นพลอยคอรันดัมที่มีสีแดงจนถึงสีม่วงแดง สีแดงของทับทิมเกิดจากธาตุโครเมียมที่แทรกอยู่ในปริมาณร้อยละ 1 ของธาตุทั้งหมด ซึ่งทับทิมจะมีสีแดงมากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับปริมาณธาตุโครเมียมนี้เอง ทั้งนี้ ทับทิมในแต่ละแหล่งกำเนิด จะมีสีแดงในโทนที่แตกต่างกัน เช่น ทับทิมที่มีแหล่งกำเนิดในประเทศไทย ซึ่งมีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักกันในนาม “ทับทิมสยาม” จะมีสีแดงเข้มแกมม่วงหรือส้มเล็กน้อย ขณะที่ทับทิมจากประเทศเวียดนามจะมีสีที่หวานในเฉดแดงอมชมพู ส่วนทับทิมจากทวีปแอฟริกานั้นมีความหลากหลายค่อนข้างมากทั้งในแง่ของระดับคุณภาพและโทนสีโดยสามารถพบได้ทั้งสีแดงคล้ำ แดงแกมชมพู และแดงแกมส้ม เป็นต้น โดยทับทิมซึ่งเป็นที่ยอมรับในตลาดว่าสวยที่สุด คุณภาพดีที่สุด และมีระดับราคาสูงที่สุด คือ ทับทิมสีแดงสดที่เรียกว่า สีแดงเลือดนกพิราบ ซึ่งส่วนใหญ่สามารถพบได้ในประเทศพม่า และสามารถพบได้ในแหล่งอื่น เช่น ไทย เวียดนาม โมแซมบิก เป็นต้น

นอกจากนี้ ในทับทิมบางเม็ดจะสามารถพบลักษณะพิเศษของการเกิดปรากฏการณ์ทางแสงที่สะท้อนออกมาเป็นรูปดาวเมื่อต้องกับแสงไฟ โดยสามารถพบได้ทั้งดาว 4, 6 และ 12 แฉก ซึ่งทับทิมที่มีปรากฏการณ์ดังกล่าวนี้เรียกว่า ทับทิมสาแหรก สาแหรกที่ปรากฏขึ้นนี้เกิดจากมลทินประเภทเส้นไหมที่จัดเรียงตัวเอย่างเป็นระเบียบในเนื้อพลอย

การสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่ไพลิน

เนื่องจาก ทับทิมคุณภาพสูงและสวยงามตามธรรมชาตินั้น หาได้ค่อนข้างยาก ดังนั้น จึงได้มีการคิดค้นวิธีการปรับปรุงทับทิมที่มีคุณภาพด้อย ด้วยกรรมวิธีต่าง ๆ ขึ้นมาเป็นพลอยที่สวยงามขึ้น เป็นที่ยอมรับได้ในตลาด พบได้ยาก กล่าวได้ว่า ทับทิมส่วนใหญ่ที่ค้าขายกันในปัจจุบันจึงล้วนผ่านการปรับปรุงคุณภาพแทบทั้งสิ้น เพื่อให้ได้ทับทิมที่มีคุณภาพสูงขึ้น คือ มีสีที่สวยขึ้น มีความสะอาดมากขึ้น ตำหนิน้อยลง และนำมาซึ่งมูลค่าที่สูงขึ้น โดยวิธีที่ใช้ในการปรับปรุงคุณภาพทับทิมมีอยู่หลายวิธี แต่วิธีที่ได้รับความนิยมและเป็นที่ยอมรับในตลาด คือ การปรับปรุงคุณภาพด้วยความร้อน ซึ่งเป็นการให้ความร้อนแก่ทับทิมที่อุณหภูมิสูงประมาณ 1,000 – 1,800 องศาเซลเซียส ภายในเตาระบบปิดที่สามารถควบคุมระดับอุณหภูมิและสภาวะแวดล้อมภายในเตาได้

ทับทิมกับความเชื่อ

นอกจากจะมีไว้ในครอบครองเพื่อความสวยงามแล้ว ทับทิมยังเกี่ยวโยงกับความเชื่อของมนุษย์ในด้านต่าง ๆ ทั้งทางโหราศาสตร์ สุขภาพ โชคลาภ และความรัก ฯลฯ โดยเชื่อกันว่า ทับทิมซึ่งได้รับการขนานนามว่าเป็น “ราชาแห่งอัญมณี” สามารถช่วยปกป้องผู้สวมใส่จากสิ่งชั่วร้ายและไสยศาสตร์ นำมาซึ่งความมั่งคั่ง และยศถาบรรดาศักดิ์ อีกทั้งมีพลังในการบำบัดรักษาโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ อาทิ โรคโลหิตจาง และโรคที่เกี่ยวกับกระดูกและข้อ เป็นต้น ทั้งยังเป็นอัญมณีที่ถูกเลือกให้ประดับอยู่บนมงกุฎของกษัตริย์เพื่อเป็นเครื่องหมายที่แสดงถึงอำนาจและความเป็นผู้นำ

ทับทิมยังเป็นอัญมณีประจำเดือนเกิดของผู้ที่เกิดเดือนกรกฎาคม สื่อความหมายถึงความแข็งแรงกระตือรือร้น และเปี่ยมด้วยคุณธรรม และด้วยสีแดงเป็นสีที่ใช้สื่อถึงความรัก ทับทิมจึงมีความหมายสื่อถึงความรักที่สมหวัง และการมีชีวิตคู่ที่มั่งคงยืนยาว ด้วยเหตุนี้ ปัจจุบันจึงมีคู่แต่งงานจำนวนไม่น้อยที่หลีกหนีจากธรรมเนียมปฏิบัติเดิม ๆ ด้วยการเลือกซื้อแหวนหมั้นทับทิมแทนการเลือกซื้อเพชร และด้วยในวัฒนธรรมจีนที่เชื่อกันว่า ทับทิมจะนำพามงคลและความสุขสวัสดิ์มายังผู้สวมใส่ Mark Zuckerberg ผู้ก่อตั้ง Facebook สื่อสังคมออนไลน์ยอดนิยมจึงไม่ลังเลที่จะเลือกแหวนทองคำตกแต่งด้วยทับทิมเพื่อมอบให้แก่ Priscilla Chan แฟนสาวสัญชาติจีน – อเมริกัน นอกจากนี้ ทับทิมยังเป็นอัญมณีที่คู่แต่งงานนิยมมอบให้แก่กันเป็นของขวัญในโอกาสครบรอบการแต่งงานปีที่ 15 และ 40 อีกด้วย

ที่มาบทความ http://library.dmr.go.th/elib/cgi-bin/opacexe.exe?op=mmvw&db=Main&sid=&skin=u&usid=&mmid=14696&bid=17965