รังแคอาจไม่มีอาการ หรือมีอาการคันหนังศีรษะร่วมด้วย ยิ่งเกาจะทำให้สะเก็ดหลุดลอกมาก่อน โดยทั่วไปผู้ป่วยที่เป็นรังแคหนังศีรษะจะดูปกติ แต่หากพบรังแคร่วมกับมีการอักเสบของหนังศีรษะอาจเป็นอาการแสดงของโรคผิวหนังบางโรค เช่น โรคผิวหนังอักเสบ seborrheic Dermatitis ซึ่งนอกจากพบมีผื่นแดง และมีสะเก็ดลอกบริเวณหนังศีรษะแล้ว ยังสามารถพบผื่นบริเวณข้างจมูก คิ้ว หลังหูได้อีกด้วย การแพ้สารเคมีที่สัมผัสหนังศีรษะ เช่น แพ้ยาย้อมผมก็สามารถทำให้เกิดอักเสบของหนังศีรษะได้ โรคผิวหนังอีกโรคหนึ่งที่มีสะเก็ดหลุดลอกบริเวณหนังศีรษะ คือ โรคสะเก็ดเงิน (psoriasis) ซึ่งโรคสะเก็ดเงินเป็นโรคผิวหนังเรื้อรังอย่างหนึ่งที่พบได้ร้อยละ 1 – 3 ของประชากรทั่งหมด โดยมักมีผื่น เป็นปื้นแดง มีขุยสีขาวหนากระจายตามส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น ตามข้อเข่า ข้อศอกหลัง ก้นกบ และมักมีผื่นขุยบนหนังศีรษะร่วมด้วยได้มากถึงร้อยละ 80 ของผู้ป่วยสะเก็ดเงินทั้งหมด อีกทั้งกว่าครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยโรคสะเก็ดเงิน ขุยบนหนังศีรษะจะเป็นอาการเริ่มแรกของโรคสะเก็ดเงินได้ ขุยบนหนังศีรษะของโรคสะเก็ดเงิน มักเป็นขุยสีขาวหนา ที่มีขอบเขตชัดเจนบนหนังศีรษะ ส่วนมากจะมีปื้นขุยเลยขอบไรผมได้ อาจมีอาการคันร่วมด้วย แต่โดยทั่วไปไม่ทำให้ผมร่วง
ส่วนสาเหตุของการเกิดรังแคยังไม่ทราบชัดเจน เชื่อว่า ส่วนหนึ่งเกิดจากเชื้อราซึ่งอาศัยอยู่บริเวณรูขุมขนของหนังศีรษะชื่อ Malassezia โดยผู้ที่มีปัญหารังแคจะมีเชื้อราชนิดนี้มากกว่าคนปกติ การรักษารังแคส่วนหนึ่งจึงมุ่งเน้นการลดจำนวนของเชื้อราชนิดนี้
สาเหตุและปัจจัยการเกิดรังแค
สาเหตุมีหลายปัจจัย เช่น ผิวมัน ความเครียด หรือสระผมน้อยเกินไปก็อาจเป็นสาเหตุของการเกิดรังแคได้ และในคนที่มีหนังศีรษะที่อ่อนแด (หมายถึง หนังศีรษะที่ขาดความชุ่มชื้น และเซลล์อ่อนแอ) ที่มีเชื้อรา Malassezia อาจก่อให้เกิดรังแคได้ และชนิดของ Malasseaiz มีอยู่ 7 ชนิด ได้แก่ เชื้อ A.globosa, M. resticta, M. obtuse, M. sloofiae, M. sympodialis, M.furfur และ M.pachydermatis ซึ่ง Malassezia คือ เชื้อราที่เติบโตในบริเวณที่มีความมัน เช่น หน้าอก ใบหน้า หลังสวนบน และหนังศีรษะ อย่างไรก็ตาม หนังศีรษะที่มีรังเคที่มีเชื้อรา Malassezia ที่มากก็จะส่งผลให้หนังศีรษะคัน และทำให้เกิดรังแคมากขึ้น
ลักษณะอาการ
รังแคอาจไม่มีอาการ หรือมีอาการคันหนังศีรษะร่วมด้วย และเมื่อเกาก็จะทำให้สะเก็ดบนหนังศีรษะหลุดลอกมากยิ่งขึ้น โดยทั่วไปแล้วผู้ป่วยที่เป็นรังแค มีลักษณะหนังศีรษะที่ดูปกติ
วิธีการรักษา และป้องกัน
- เลี่ยงการสระผมด้วยน้ำอุ่น เนื่องจาก น้ำอุ่นจะทำให้หนังศีรษะแห้ง และลอกเป็นขุยได้
- เลี่ยงการเกาแรง ๆ หรือใช้หวีซี่คมหวีบริเวณหนังศีรษะ
- ใช้ยา (แชมพู) สระผมที่มีส่วนผสมของตัวยาที่สามารถช่วยลดจำนวนเชื้อราบนศีรษะ ได้แก่ คีโตโคนาโซล ซิลิเนียม ซิงค์ไพรีไทออน ซัลไฟด์ หากพบว่า มีสะเก็ดหนา และใช้ยา (แชมพู) สระผมข้างต้นไม่ทุเลา ก็ให้เปลี่ยนมาใช้ยา (แชมพู) สระผมที่มีส่วนผสมของน้ำมันดิน (tar) ซึ่งจะช่วยลดสะเก็ดได้ดี แต่ก็มีข้อเสีย คือ กลิ่นยา (แชมพู) สระผมค่อนข้างแรง และอาจทำให้ผมแห้ง แข็งกระด้าง ซึ่งก็มีวิธีแก้ไข คือ ให้ใช้ครีมนวดตามหลังการสระผม และผู้ที่เป็นรังแคควรใช้ยา (แชมพู) สระผมเหล่านี้เป็นประจำ โดยในช่วงแรกควรสระผมสัปดาห์ละ 2 – 3 ครั้ง หลังจากรังแคเริ่มลดลงแล้ว ก็สามารถลดเหลือสัปดาห์ละ 1 – 2 ครั้ง โดยในแต่ละครั้งที่สระผม (หมักผมไว้) ควรทิ้งเวลาประมาณ 5 – 10 นาทีก่อนล้างออก
- หากในกรณีมีอาการหนังศีรษะอักเสบร่วมด้วย การใช้ยาทาในกลุ่มคอติโคสเตอรอยด์ชนิดน้ำ หรือครีมน้ำนมทาที่บริเวณหนังศีรษะ จะช่วยลดอาการแดงอักเสบลงได้ โดยหลังจากสระผมให้ใช้หวีแสกผมออก แล้วจากนั้น ให้หยอดยาลงบนบริเวณที่มีการแดงอักเสบของหนังศีรษะ แล้วใช้นิ้วเกลี่ย และคลึงเบา ๆ โดยทายาวันละ 1 – 2 ครั้ง และการอักเสบของหนังศีรษะก็จะลดลง
แชมพูที่สามารถช่วยรักษารังแคได้
แชมพูที่ใช้ในการขจัดรังแคในปัจจุบัน ได้แก่ 2% ketoconazole shampoo, tar shampoo, selenium sulfide shampoo, 1.5% ciclopirox shampoo, 1% zinc pyrithione shampoo เนื่องจาก รังแคเป็นปัญหาเรื้อรังบางครั้งอาจจะเป็น ๆ หาย ๆ ในช่วงที่เป็นอาจใช้แชมพูขจัดรังแคทุกวัน แต่ถ้าดีขึ้นแล้ว อาจจะลดลงเหลือสัปดาห์ละ 2 ครั้งก็ทำได้ เพื่อป้องกันปริมาณของเชื้อราไม่ให้เป็นมากขึ้น และในการสระแต่ละครั้งควรหมักไว้ประมาณ 5 นาที
- ตัวยา ketoconazole มีฤทธิ์ในการต้านเชื้อรา ในรูปแบบแชมพูสามารถใช้ในการขจัดรังแค รักษาอาการผิวหนังอักเสบของต่อมไขมัน (seborrheic dermatitis) และรักษาเกลื้อน
- ตัวยา selenium sulfide มีฤทธิ์ในการต้านเชื้อรา รักษาอาการคันและหนังศีรษะหลุดร่วงเนื่องจากรังแค ควบคุมอาการผิวหนังอักเสบของต่อมไขมันบริเวณหนังศีรษะและรักษาเกลื้อน
- ตัวยา ciclopirox มีฤทธิ์ในการต้านเชื้อรา รักษาอาการผิวหนังอักเสบของต่อมไขมัน